مبانی تئوری موسیقی و نحوه خواندن نتهادرگیتار
معرفی نتهای موسیقی و کلیدها
موسیقی یک زبان جهانی است که به واسطه نتها و کلیدها (کلید سل و کلید فا) نوشته و خوانده میشود. درک اصول نتخوانی و شناخت کلیدها یکی از مهمترین مهارتهایی است که نوازندگان گیتار، به ویژه مبتدیان، باید کسب کنند. نتهای موسیقی نشاندهنده صداهای خاصی هستند که در یک سیستم استاندارد به نام نتنویسی موسیقی ثبت میشوند. نتها بر روی خطوط حامل که شامل پنج خط موازی است نوشته میشوند. این خطوط و فضاهای بین آنها نشاندهنده ارتفاع یا زیر و بمی صداهای مختلف هستند. در موسیقی غربی، نتهای اصلی به ترتیب از پایین به بالا شامل دو، ر، می، فا، سل، لا، سی و دوباره دو هستند که این ترتیب در اکتاوهای مختلف تکرار میشود.
یکی از نکات مهم در یادگیری نتخوانی، شناخت کلیدهای موسیقی است که در ابتدای خطوط حامل قرار میگیرند و نقش تعیینکنندهای در نحوه خواندن نتها دارند. کلید سل (Treble Clef) یکی از پرکاربردترین کلیدها در نتنویسی موسیقی برای گیتار است. این کلید به شکل حرف انگلیسی G طراحی شده و دایره آن بر روی خط دوم حامل قرار میگیرد که این خط را به نت سل اختصاص میدهد. بنابراین، تمامی نتهایی که روی این خط قرار دارند نت سل هستند. دیگر نتها نیز نسبت به این نت مرجع، قابل شناسایی هستند. برای مثال، نت ر روی خط پایینی نت سل و نت لا روی خط بالایی نت سل قرار میگیرد.
کلید فا (Bass Clef) نیز برای نشان دادن نتهای بمتر به کار میرود، اما در گیتار کمتر مورد استفاده قرار میگیرد، چرا که گیتار بیشتر برای نواختن نتهای زیر و میانی طراحی شده است. کلید فا به شکل یک C برعکس است که دو نقطه آن بین خط چهارم و خط پنجم حامل قرار میگیرد، نشاندهنده نت فا در خط چهارم است. این کلید بیشتر برای سازهای با صدای بم مانند باس، چلو و برخی سازهای بادی مورد استفاده قرار میگیرد.
در سیستم نتنویسی موسیقی، هر نت نه تنها موقعیت خاصی روی حامل دارد بلکه شکلی منحصر به فرد دارد که نشاندهنده طول زمانی صدا نیز میباشد. نت گرد (Whole Note) بلندترین نت است که چهار ضرب طول میکشد. نت سفید (Half Note) دو ضرب، نت سیاه (Quarter Note) یک ضرب و نت چنگ (Eighth Note) نیم ضرب طول میکشند. همچنین نتهایی با طول زمانی کوتاهتر مانند نتهای دولاچنگ (Sixteenth Note) و سهلاچنگ (Thirty-second Note) نیز وجود دارند که برای نمایش صداهای سریعتر به کار میروند.
نکته دیگر در نتنویسی موسیقی، وجود علائم تغییر دهنده (Accidentals) است که شامل دیز (#)، بمل (b) و بکار (♮) میشوند. این علائم میتوانند ارتفاع نتها را به طور موقت تغییر دهند. دیز یک نیم پرده نت را بالاتر و بمل یک نیم پرده نت را پایینتر میکند. بکار نیز علامتی است که اثر دیز یا بمل را خنثی میکند و نت را به حالت طبیعی خود بازمیگرداند. در موسیقی گیتار، این تغییرات معمولاً برای نواختن نتهای کروماتیک و ایجاد تنوع در ملودیها استفاده میشوند.
در گیتار، نتها علاوه بر نتنویسی استاندارد، به صورت تبلچر (Tablature) نیز نوشته میشوند که یک سیستم خاص برای نشان دادن محل انگشتگذاری روی دسته گیتار است. تبلچر از شش خط افقی تشکیل شده که هر خط نمایانگر یک سیم گیتار است. اعداد نوشته شده روی این خطوط نشاندهنده فرتهایی هستند که باید فشرده شوند. این روش به ویژه برای مبتدیان بسیار مفید است، زیرا بدون نیاز به خواندن نتهای استاندارد، میتوانند به راحتی مکان دقیق انگشتان خود را بر روی دسته گیتار پیدا کنند.
همچنین، درک مفاهیم ریتم و میزانها (Meter) در نتنویسی موسیقی بسیار حائز اهمیت است. میزانها بخشهای مساوی از زمان موسیقی را تعریف میکنند که به وسیله خطهای میزان از یکدیگر جدا میشوند. هر میزان دارای تعداد مشخصی ضرب (Beat) است که با استفاده از علامت میزان (Time Signature) در ابتدای قطعه مشخص میشود. برای مثال، علامت میزان 4/4 نشان میدهد که هر میزان دارای چهار ضرب است و هر ضرب معادل یک نت سیاه میباشد. این مفاهیم به نوازندگان کمک میکند تا قطعات موسیقی را با دقت و هماهنگی بیشتری اجرا کنند.
آموزش خواندن تبلچر (Tab) گیتار
آموزش خواندن تبلچر (Tab) گیتار یکی از مهمترین مهارتهایی است که هر نوازنده گیتار باید بیاموزد، به ویژه برای مبتدیانی که با نتخوانی استاندارد موسیقی آشنایی ندارند. تبلچر یا تب، روشی ساده و بصری برای نمایش انگشتگذاری روی دسته گیتار است که به نوازندگان امکان میدهد به سرعت و با دقت بالا، قطعات موسیقی را بیاموزند و اجرا کنند. تبلچر از شش خط افقی تشکیل شده که هر یک نمایانگر یکی از سیمهای گیتار است. خط بالایی نشاندهنده سیم نازکترین (سیم یک) و خط پایینی نشاندهنده سیم ضخیمترین (سیم شش) است. اعدادی که بر روی این خطوط نوشته میشوند نشاندهنده فرتهایی هستند که باید توسط انگشتان فشرده شوند.
طبق گفته سایت دلتاموزیک برای مثال، اگر روی خط دوم عدد 3 نوشته شده باشد، به این معناست که باید سیم دوم را در فرت سوم فشار دهید. اگر روی خط اول عدد 0 نوشته شده باشد، این بدان معناست که سیم اول باید به صورت آزاد (Open) نواخته شود. تبلچرها همچنین میتوانند شامل علائم و نمادهای مختلفی باشند که تکنیکهای خاصی را نشان میدهند. برای مثال، حرف “h” معمولاً به معنای Hammer-on است، که نشان میدهد باید انگشت خود را به سرعت بر روی یک فرت خاص قرار دهید تا صدایی تولید شود بدون اینکه سیم را مجدداً ضربه بزنید. به طور مشابه، حرف “p” به معنای Pull-off است که نشاندهنده کشیدن انگشت از روی فرت به سمت پایین برای تولید صداست.
یکی دیگر از نمادهای رایج در تبلچر، “/” و “” هستند که به ترتیب به معنای Slide up و Slide down هستند. این تکنیکها نشان میدهند که باید انگشت خود را بر روی سیم به سمت بالا یا پایین بلغزانید تا به نت بعدی برسید. علامت “~” نیز برای نشان دادن Vibrato استفاده میشود، به این معنا که باید انگشت خود را به سرعت و به صورت موجدار روی فرت حرکت دهید تا یک لرزش در صدا ایجاد شود. نماد “b” نشاندهنده Bending است که در آن نوازنده سیم را به سمت بالا یا پایین میکشد تا صدای نت را تغییر دهد.
تبلچرها همچنین میتوانند شامل نمادهای ریتمیک باشند که نشاندهنده طول زمانی هر نت هستند. اگرچه تبلچر به طور کامل جزئیات ریتم را مانند نتنویسی استاندارد نشان نمیدهد، برخی تبلچرها شامل علامتهایی هستند که کمک میکنند تا نوازنده ریتم قطعه را بهتر درک کند. برای مثال، فاصله بین اعداد روی یک خط میتواند نشاندهنده طول زمانی نتها باشد.
یکی دیگر از عناصر مهم در خواندن تبلچر، فهمیدن ساختار آکوردها است. آکوردها معمولاً به صورت عمودی روی خطوط تبلچر نوشته میشوند، به این معنا که باید چندین سیم به طور همزمان نواخته شوند. برای مثال، اگر روی خط اول عدد 0، روی خط دوم عدد 1، روی خط سوم عدد 2 و روی خط چهارم عدد 2 نوشته شده باشد، این یک آکورد E مینور است. یادگیری نحوه خواندن و نواختن آکوردها از روی تبلچر به نوازندگان کمک میکند تا به سرعت بتوانند همراهیهای ریتمیک و هارمونیک را به قطعات موسیقی اضافه کنند.